UPFs: Ultra Polarising Foods

Wat is bedoeld als een wetenschappelijke doorontwikkeling van de NOVA-classificatie, heeft geleid tot een felle internationale controverse. De ene groep wetenschappers distantieert zich publiekelijk van de update; de andere neemt het liefst afscheid van termen als UPFs en NOVA. Over één ding zijn de wetenschappers het in ieder geval eens: het NOVA-classificatiesysteem is niet perfect.

Tekst: Dr. Stephan Peters en Mandy Braat

Het NOVA-voedselclassificatiesysteem, dat voedingsmiddelen categoriseert op basis van industriële verwerking, is momenteel onderwerp van een updateproject onder leiding van professor Susanne Gjedsted Bügel van de Universiteit van Kopenhagen. Dit tweejarige project heeft tot doel de volgende generatie van het NOVA-classificatiesysteem te ontwikkelen. Dit initiatief heeft voor de start echter al tot controverse geleid. De bedenkers van de oorspronkelijke NOVA-classificatie aan de Universiteit van São Paulo hebben professor Bügel een open brief gestuurd waarin ze hun grote bezorgdheid uiten over het project. Ze hebben verzocht de term “NOVA” niet in de titel of doelstellingen te gebruiken, zich niet te presenteren als een verbetering of nieuwe versie, en geen enkele link te leggen met de oorspronkelijke NOVA-classificatie of de bedenkers ervan. Deze open brief is ondertekend door ongeveer 90 internationale wetenschappers, waaronder de Nederlandse voedingswetenschapper prof.dr. Jaap Seidell (zie interview pag 18).

Inmiddels bestaat er een tweede open brief, geïnitieerd door Dr. Hannelore Daniel en prof.dr. Thomas Henle uit Duitsland, die is ondertekend door ongeveer 200 internationale wetenschappers uit meer dan 20 landen waarin een oproep wordt gemaakt om helemaal te stoppen met de termen NOVA en UPFs, omdat deze classificaties niet wetenschappelijk onderbouwd zijn en tot verwarring leiden. Deze brief is onder andere ondertekend door prof. Vincenzo Fogliano (zie interview pag 18).

Deze controverse onderstreept het voortdurende debat en de kritische perspectieven rondom het NOVA-systeem binnen de voedingswetenschap en -gemeenschap. Hoewel het systeem veel wordt gebruikt in onderzoek en volksgezondheid, zijn er erkende beperkingen en uiteenlopende meningen over de effectiviteit ervan en de kans op verkeerde interpretatie.

Om de controverse te illustreren, worden hier de twee open brieven gepresenteerd die elk een ander standpunt vertegenwoordigen. Zo kan de lezer van Voeding Magazine een eigen oordeel vormen over de toekomst van dit invloedrijke maar omstreden classificatiesysteem.

OPEN BRIEF 1: PRO-NOVA

Onderwerp: Steun voor het NOVA-classificatiesysteem en zorgen over belangenconflicten

Geachte professor Bügel,

Wij schrijven u namens een internationale groep onafhankelijke wetenschappers, experts op het gebied van volksgezondheid en voedingsonderzoekers die het NOVA-voedselclassificatiesysteem al lang bestuderen en toepassen in ons werk. We maken ons grote zorgen over het door de Novo Nordisk Foundation gefinancierde initiatief om het bestaande NOVA-voedselclassificatiesysteem te herzien zonder wetenschappelijke legitimiteit of deelname van de bedenkers.

Wij steunen professor Carlos Monteiro en zijn team van de Universiteit van São Paulo volledig, die het NOVA-classificatiesysteem hebben ontwikkeld en grondig hebben getest. Hun onderzoek, samen met dat van vele andere academische groepen wereldwijd, is gepubliceerd in de meest invloedrijke wetenschappelijke tijdschriften en heeft geleid tot een groeiend aantal bewijzen dat de consumptie van ultrabewerkt voedsel in verband brengt met ongunstige gezondheidseffecten, waaronder obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en psychische aandoeningen. NOVA is gebruikt door toonaangevende internationale organisaties, waaronder de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties en de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO), evenals volksgezondheidsautoriteiten in diverse landen. De NOVA UPFs-score is een van de vier meetwaarden die door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de FAO zijn aangenomen om de kwaliteit van het dieet wereldwijd te monitoren. Het matigen van UPF’s is nu opgenomen in de kernprincipes van de FAO/WHO voor gezonde voeding.

Dit nieuwe initiatief, gefinancierd door de Novo Nordisk Foundation, roept ook vragen op over belangenverstrengeling. Novo Nordisk, als een van ’s werelds grootste farmaceutische bedrijven, haalt aanzienlijke winst uit de behandeling van dieetgerelateerde ziekten, waaronder obesitas en diabetes. Het is zeer problematisch dat een bedrijf met gevestigde financiële belangen in deze aandoeningen nu een project financiert dat erop gericht is het classificatiesysteem te herdefiniëren dat wordt gebruikt om de rol van voeding bij dieetgerelateerde ziekten succesvol te bestuderen. De betrokkenheid van onderzoekers met langdurige financiële en niet-financiële banden met de voedingsindustrie en daaraan gelieerde groepen, versterkt deze zorgen.

De poging om NOVA te herformuleren of te “verbeteren” dreigt jaren van grondig onderzoek te ondermijnen. Het creëert verwarring bij beleidsmakers, wetenschappers en het publiek, terwijl het mogelijk de belangen dient van industrieën die ultrabewerkte voedingsmiddelen produceren en daarvan profiteren. De taal die in de projectaankondigingen wordt gebruikt, met name de omschrijving van NOVA als “onvolkomen” of “veranderbaar” lijkt een poging om onafhankelijk onderzoek te delegitimeren en een alternatief classificatiesysteem te promoten dat gunstiger is voor de industrie.

Wij steunen daarom volledig de verzoeken van professor Monteiro en zijn collega’s in hun recente brief, hieronder samengevat:

Gebruik niet;

• De term NOVA in de titel of doelstellingen van uw project.
• verwijs niet naar uw project als een verbetering of nieuwe versie van de NOVA-classificatie.
• suggereren of impliceren dat uw project verband houdt met de NOVA-classificatie of de makers ervan.

Bovendien is de term “ultrabewerkt voedsel” gedefinieerd door en maakt het integraal deel uit van het NOVA-voedselclassificatiesysteem.
Daarom vragen wij u:

• deze term niet te gebruiken in een nieuwe classificatie die voortvloeit uit uw project.
• de titel van de expertworkshop die u organiseert op 16 en 17 juni 2025 te wijzigen van “Wetenschappelijke beoordeling van de bestaande classificatiesystemen voor ultrabewerkt voedsel” naar “Wetenschappelijke beoordeling van de bestaande classificatiesystemen voor voedselverwerking”.

Verder roepen wij

• alle onafhankelijke wetenschappers op de workshop en het gehele initiatief te boycotten.

Wij dringen er bij u op aan de wetenschappelijke fundamenten waarop NOVA is gebouwd te respecteren.

OPEN BRIEF 2: CONTRA-NOVA

De voedings- en levensmiddelenwetenschap zou de term “ultrabewerkte voedingsmiddelen” en de “NOVA-classificatie” moeten vermijden.

… [Het NOVA-classificatie] systeem, dat in 2009 werd geïntroduceerd door prof. Carlos Monteiro, bestond oorspronkelijk uit drie, nu vier, categorieën voedingsmiddelen, waarbij UPF’s groep 4 vormen. Bijzonder verontrustend is het steeds onkritischer gebruik van de term “UPFs” in wetenschappelijke studies, zelfs in publicaties in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. …

De indeling is … subjectief, gegeneraliseerd en soms inconsistent. Het weerspiegelt niet de werkelijke mate van industriële voedselverwerking en ontbreekt daarom objectief meetbare statistieken en analytische criteria. Dit wetenschappelijk ongefundeerde beoordelingssysteem leidt ertoe dat verpakt volkorenbrood, plantaardige dranken en babyvoeding als ‘ultrabewerkt’ worden geclassificeerd, naast worstproducten, frisdranken en kant-en-klaarmaaltijden. …

Het ontbreken van een wetenschappelijke basis voor NOVA ontgaat de bedenkers ervan niet. Monteiro zelf betoogt dat de traditionele voedingswetenschappelijke basis niet langer relevant is. Deze beweringen verheffen de UPFs-classificatie boven haar ontoereikende wetenschappelijke basis.

Opvallend is dat het UPFs-concept wordt gebruikt door de WHO. Geen enkele wetenschappelijke vereniging in Europa of Noord-Amerika heeft echter de term UPFs tot nu toe in haar voedingsrichtlijnen opgenomen. Voedingsaanbevelingen zouden daarom niet uitsluitend gebaseerd moeten zijn op subjectieve “verwerkingsniveaus”. …

Voorstanders van de NOVA-classificatie counteren kritiek door de onafhankelijkheid en integriteit van hun critici in twijfel te trekken. Een vergelijkbare situatie speelt zich momenteel af rond een “open brief ” gericht aan prof. Susanne Bügel in Kopenhagen. Bovendien eist de brief dat het team de termen UPFs of NOVA helemaal niet meer gebruikt.

We zien een tendens tot ideologische polarisatie binnen de voedings- en voedselwetenschap, met duidelijke tekenen van wetenschappelijke ontkenning. …

Wij stellen daarom voor dat de term “ultrabewerkt voedsel” (UPFs) niet langer gebruikt zou moeten worden in het wetenschappelijk discours over voeding of bij het evalueren van de impact van voedselverwerking op de kwaliteit en voedingswaarde. Wetenschap moet objectief, neutraal en verifieerbaar zijn. De NOVA-classificatie en de term “ultrabewerkt voedsel” voldoen niet aan deze normen. … [Er is] dringend behoefte aan meer experimentele studies gebaseerd op duidelijk meetbare analytische parameters. Helaas zijn dergelijke studies nog steeds schaars.

Een recente bijdrage over UPF’s in The Lancet Gastroenterology & Hepatology stelt treffend: “Het gebrek aan goed bewijsmateriaal over UPF’s wijst op een breder probleem in de voedingswetenschap: de terughoudendheid van financiers om te investeren in hoogwaardige, dure, gerandomiseerde, gecontroleerde studies.”

We moeten er allemaal aan werken om dit te veranderen.

De brief is voor leesbaarheid ingekort. De inkortingen zijn in de tekst herkenbaar als ‘…’. De volledige brief (met wetenschappelijke referenties) is te lezen op: www.zuivelengezondheid.nl/brief-tegen-nova/